Wordform: pe ‘ess’
- ID: pe-ess
- Form: pe
- Parameter_ID: ESS
- Morpho_Segments: pe
- Source: Mattéi-Müller and Cáceres Arandia 2023
- Language: Yawarana
- Part_of_speech: postposition
- keyape-cautious-1
- weseyupe-brave-1
- tunam-pe-hide-acnnmlz-ess-1
- yatam-pe-adolescent-ess-1
- yapijtom-pe-old-ess-1
- yaka-se-m-pe-jra-dig-out-ptcp-nmlz-ess-neg-1
- ana-1-3pro-pe-ess-pe-ess-2
- waraijtokom-pe-man-ess-1
- mujyam-pe-pregnancy-ess-1
- mokontomo-2pl-pro-pe-ess-pe-ess-2
- muku-pe-child-ess-1
- wire-1pro-pe-ess-pe-ess-2
- pe-ri-pe-palm-sp-pert-ess-1
- ejne-1-2pro-pe-ess-pe-ess-2
- mere-2pro-pe-ess-pe-ess-2
- wurijyam-pe-woman-ess-1
- najmo-pe-grandmother-ess-1
- i-nwa-pe-3-glute-pert-ess-1
- yapijtom-pe-jra-old-ess-neg-1
- yemi-pe-be-hungry-acnnmlz-ess-1
- mokontom-2pl-pro-pe-ess-pe-ess-2
- nwa-pe-glute-ess-1
- yaman-se-m-pe-make-ptcp-nmlz-ess-1
- tëwï neke ne, tajne yakarama pokono nwarë tajne iri mïntë, tunampe ‘Yes indeed, they tell what they are doing there on the down-low.’
- ana yïmï sëmajpë pe ‘when our father died.’
- yatampe ana tëse, pipi tawara rë waraijtokompe ijtëse ‘We became adolescents, my brother became a man, too.’
- yatampe ana tëse, pipi tawara rë waraijtokompe ijtëse ‘We became adolescents, my brother became a man, too.’
- irë wejtane mujyampe patakaja wejsapë ‘Despite this, she did not get pregnant.’
- yapijtompe wïrë wejtane, ¡kë! wïyapë moroni ‘Although I am old, ugh, my arms hurt.’